-
1 таракан
сущ.; зоол.1) тарака́н, пруса́ккара таракан — чёрный тарака́н
кызыл таракан — ры́жий тарака́н
таракан дулап мич башын җимермәс — (посл.) ка́к бы не бу́йствовал тарака́н, печь ему́ не развали́ть ( о бессильном гневе)
2) с определит. сл. образует составные термины: иген тараканы жук-ку́зькакамка тараканы — см. камка
күк таракан — сороконо́жка, см.; тж. кыргаяк
•- таракан ташлату••таракан ашаган (кимергән) — покры́тый пя́тнышками ( о залежалой коже обуви)
таракан катырырлык (катырлык) — о́чень холо́дный ( о помещении букв. тако́й, что мо́жно заморо́зить тарака́нов)
таракан качкан (ташлаган, чыккан) — давно́ забро́шенный, поки́нутый жильца́ми ( о доме)
таракан патшасы — арака́н-альбино́с, бе́лый тарака́н
таракан санау (санап яту) — безде́льничать, лежа́ть на пе́чке
- таракан керүтаракандай таралу — неодобр. разбреда́ться, расходи́ться (не принимая решения, мер и т. п.) дезорганизова́ться; рассе́иваться, разбежа́ться ( о людях)
- таракан салу -
2 таракан керү
1) подобра́ться ( о морозе)аякка таракан керә башлады — но́ги ста́ли замерза́ть
2) о начале сомнения, страха, ревности и т. п. побежа́л холодо́ккүңелгә таракан керде — в ду́шу запо́лз страх (сомне́ние, ре́вность)
-
3 таракан ашау
потеря́ть смысл, значе́ние; забыва́ться/забы́ться ( в мелкой сутолоке)вәгъдәсен таракан ашаган (ашады) — его́ обеща́ние оста́лось пусты́м сло́вом
-
4 таракан
сущ. таракан ▪▪ taraqan kertergä 1) морозить 2) беспокоить, требожить ▪▪ taraqan qatarlıq suıq собачий холод -
5 таракан җимеше
1) сушёные ту́товые я́годы2) кишми́ш -
6 таракан салу
1) вводи́ть/ввести́ в искуше́ние, в сомне́ние, в страх2) сообщи́ть неприя́тную но́вость -
7 таракан ташлату
вы́студить дом (кварти́ру) с це́лью выведе́ния тарака́нов -
8 таракан
Küchenschabe f. -
9 аркадан таракан йөгерү
= аркадан таракан йөгереп үтү; аркага таракан йөгерү; аркага таракан йөгереп үтү1) озно́б пробежа́л (прошёл, пробега́ет, прохо́дит) по спине́ ( от холода); см. тж. аркадан салкын йөгерү2) см. арка чымырдау -
10 аркага таракан йөгереп үтү
-
11 аркага таракан йөгерү
-
12 аркадан таракан йөгереп үтү
-
13 чабата таракан
диал. чёрный тарака́н -
14 чуар таракан
зоол. солда́тик, пожа́рник диал. -
15 taraqan
-
16 арка
I а́ркасущ.; архит.а́рка (железобетонная, декоративная, триумфальная) || а́рочныйII арка́сущ.1) спина́ (у человека, животных) || спинно́й ( позвонок)арка белән сөялү — прислони́ться спино́й
аркага яту — лечь на спи́ну
арка сөяге — спинно́й хребе́т
2) спи́нка (у ребёнка, мелких животных, птиц; у кресла, дивана, спальни)урындык аркасына терәлеп утыру — сиде́ть, привали́вшись на спи́нку сту́ла
3) запле́чье, зако́рки прост. || запле́чныйарка капчыгы — запле́чный мешо́к
4) спи́нка, спина́ (рубашки, шубы, плаща) || спинно́й ( шов)5) в знач. нареч. аркадан в спи́ну, сза́диҗил аркадан исә — ве́тер ду́ет сза́ди (в спи́ну)
6) возвы́шенность, хребе́т•- арка бөкрәйтү
- арка җелеге
- арка көбәсе
- арка мие
- арка сөяге
- арка чыгару
- арка чыгу
- аркага асмалы
- аркага салу••арка белән сизү (тою) — чу́вствовать (ощуща́ть) спино́й (чей-л. взгляд, отрицательное отношение коллектива к себе)
арка биреп — см. арка куеп
арка бирү — см. аркан әйләнү
арка бөгеп — не разгиба́я спины́ ( выполнять очень тяжёлую работу)
арка бөкресе чыгу — см. бөкре чыгу
арка кашырга (кашырлык) да вакыт юк — поверну́ться (да́же) не́когда
арка кимерүче — захребе́тник прост.
арка кочтыру — брать (взять, посади́ть) на зако́рки
арка кую — см. аркан әйләнү
арка сөяге йомшак булу — бесхребе́тность разг.
арка таянычы (терәге) — опо́ра; опло́т высок.
арка терәп — см. аяк терәп
арка тире агызу — труди́ться в по́те лица́; умыва́ться по́том
арка тиресен тунау (каезлау) — усил.; см. арка тунау
арка чиләндерү (чиләтү) — усил.; см. арка бөгү 2)
аркага ату — книжн.; прям.; перен. стреля́ть (вы́стрел) в спи́ну
аркага менеп атлану — см. аркага атлану 1)
аркадан кагу — (букв. потрепа́ть по спине́) гла́дить (погла́дить) по спи́нке (голо́вке, голове́)
- арка бөгүаркаңда тату — испы́тывать (испыта́ть, пережива́ть/пережи́ть, узнава́ть/узна́ть, чу́вствовать, почу́вствовать) на свое́й со́бственной спине́ (на своём горбу́) (голод, бедность, лишения, унижения)
- арка каезлау
- арка кашу
- арка кимерү
- арка куеп
- арка күрсәтү
- арка кыздыру
- арка кымырҗу
- арка кычыту
- арка сөяксез
- арка тире агызып
- арка тунау
- арка чымырдау
- арка чемердәү
- аркага атлану
- аркага кайнар су койган кебек булу
- аркадан кайнар су койган кебек булу
- аркага кайнар су сипкән кебек булу
- аркага пычак кадау
- аркага хәнҗәр кадау
- аркага салкын су койган кебек булу
- аркага суык су койган кебек булу
- аркага салкын су сипкән кебек булу
- аркага суык су сипкән кебек булу
- аркадан салкын йөгерү
- арка буйлап салкын йөгерү
- аркадан суык йөгерү
- арка буйлап суык йөгерү
- аркадан таракан йөгерү
- аркадан таракан йөгереп үтү
- аркага таракан йөгерү
- аркага таракан йөгереп үтү
- арканы кояш кыздырганчы
- арканы кояш кыздыра башлаганчы -
17 аш
I сущ.1)а) суп (мясной, из фруктов), ва́рево прост. || супово́йтокмачлы аш — суп с лапшо́й; суп-лапша́
гөмбәле аш — суп с гриба́ми
бәрәңге ашы — карто́фельный суп; похлёбка
кәбестәле аш — суп с капу́стой; щи
чөгендерле-кәбестәле аш — суп из капу́сты со свёклой; борщ
аш ите — супово́е мя́со
аш тәлинкәсе — супова́я таре́лка
б) мн. ашлар ку́хня собир. (народная, национальная, вегетарианская)солдат ашлары — солда́тская ку́хня
2)а) блю́до, ку́шанье (горячее, холодное, детское); еда́, я́ствакамыр ашы — мучно́е блю́до; мучна́я еда́
кунак ашы — ку́шанье (я́ства) для госте́й
бәйрәм ашлары — пра́здничные я́ства (блю́да)
аңа нинди аш та ярый — ему́ люба́я еда́ по вку́су
ашны сеңгәч, хатынны үлгәч макта — (посл.) ≈≈ хвали́ еду́ перева́ренную, а жену́ поко́йную; хвали́ се́но (рожь) в стогу́, а ба́рина в гробу́
б) мн. ашлар (о видах пищи, об образе питания), стол (диетический, детский, овощной, вегетарианский); еда́ит ашлары — мясно́й стол; мясна́я еда́
3) еда́ (мн. нет); обе́д, тра́пеза (в монастыре́) || обе́денный, тра́пезный, столо́выйаштан соң ял итеп алу — отдохну́ть по́сле еды́ (обе́да)
даруны аш алдыннан эчү — пить лека́рства пе́ред обе́дом
ашка кайту — прийти́ на обе́д
аш дирбиясе — столо́вый серви́з
аш кашыгы — столо́вая ло́жка
аш вакыты — обе́денный час (переры́в), обе́д
аш өстәле — тра́пезный стол
4)а) обе́д ( с созывом гостей), обе́д в гостя́х; зва́ный обе́д (по какому-л. поводу); чаще индив.күршеләрне ашка чакыру — позва́ть сосе́дей в го́сти
ашка бару — пойти́ в го́сти
аштан таралышу — расходи́ться из госте́й
бәйрәмдә өй саен аш — на пра́здник в ка́ждом до́ме го́сти (обе́ды)
юбилей ашында булу — быть на юбиле́йном (зва́ном) обе́де
ураза ашы уздыру — созва́ть (собра́ть) госте́й на разгове́нье
б) помина́льный обе́д, поми́нки; сорочи́ны, сорокови́ны (ед. нет), три́знаәбисенең җидесенә аш үткәрү — провести́ поми́нки по седьмо́му дню ба́бушки
карчыклар аштан чыгып киләләр — стару́хи выхо́дят с поми́нок
•- аш арты ашамлыгы
- аш арты эчемлеге
- аш арты нигъмәте
- аш бүлмәсе
- аш мәҗлесе
- аш өе
- аш пешерү
- аш пешерүче
- аш савыты
- аш сеңдерү
- аш серкәсе
- аш тәмләткеч
- аш тозы
- аш үтмәү
- аш чүмече
- аш юллары
- ашка утыру
- ашка утырышу
- ашы тәмле••аш бирү — корми́ть, покорми́ть; пои́ть и корми́ть, напои́ть-накорми́ть; хле́бом-со́лью приве́тить
ашка таракан булу (булып төшү) — оказа́ться (стать, быть) нежела́нным (непро́шеным, незва́ным) го́стем (го́стьей); оказа́ться тре́тьим ли́шним ( в любви)
аштан ашка йөрү — ходи́ть (расха́живать, е́здить, разъезжа́ть, таска́ться) по гостя́м
аштан олы (зур, өстен, югары) булмыйлар (түгел) — от угоще́ния (хле́ба-со́ли) не отка́зываются
ашы юк — есть не́чего, корми́ться не́чем; без хле́ба
ашы юк ураза тотар — (посл.) кто без хле́ба - тот пости́тся
ашын ашаган, яшен яшәгән — своё пожи́л (про́жил, о́тжил), век (свой) о́тжил (про́жил)
- аш белән атканга таш белән атуашың аш, йокың йокы түгел (булмый) — кусо́к в го́рло не ле́зет (идёт, прохо́дит); кусо́к в го́рле застря́л, кусо́к поперёк го́рла (стои́т, идёт); ешь не ешь
- аш белән атканда таш белән ату
- аш булсын
- аш кайтару
- аш төрләндерү
- ашыгыз тәмле булсын II сущ.; спец.шли́хта (для запарки пряжи, ниточных мотков; раствор для проклейки основы ткани) -
18 катыру
перех.1) напря́чьмускулларны катыру — напря́чь му́скулы
2) дава́ть/дать застыва́ть/засты́ть, засты́нуть, тверде́ть, затвердева́ть/затверде́тьалебастр измәсен катырма, тиз генә сыла — не дай засты́ть раство́ру алеба́стра, бы́стренько зама́жь
3) суши́ть, засу́шивать/засуши́ть, посуши́ть || су́шка, засу́шиваниесохари катыру — суши́ть сухари́
4) засту́живать/застуди́ть, дава́ть/дать застыва́ть/засты́ть, засты́нуть5) безл. моро́зить, подмора́живать/подморо́зитьтышта иртән катырган иде — на у́лице у́тром подморо́зило
6) разг. замора́живать/заморо́зить, дава́ть/дать озя́бнутьбаланы бөтенләй катыргансыз — ребёнка совсе́м заморо́зили
7) вымора́живать, вы́морозить || вымора́живание, вы́морозкатаракан катыру — вы́морозить тарака́нов
8) разг. па́чкать, запа́чкать, загрязня́ть/загрязни́ть || загрязне́ниекүлмәкнең якасын катыру — запа́чкать воротни́к руба́шки
-
19 кипкән
прил.1)а) в разн. знач. сухо́й, вы́сохшийкипкән иреннәр — вы́сохшие (пересо́хшие) гу́бы
кипкән керләрне җыеп алу — снять вы́сохшее бельё
б) засо́хший, сухо́й, вы́сохший (о деревьях, кустарниках, листьях, траве)кипкән агач чатнамый — (посл.) сухо́е (вы́сохшее) де́рево не тре́скается
в) сухо́й, сушёный (о фруктах, грибах, овощах)кипкән мәтрүшкә төнәтмәсе — насто́й сушёной души́цы
кипкән кура җиләге белән чәй эчү — пить чай с сушёной мали́ной
2) запёкшийся (о губах, ранах)кипкән яра эзләре — следы́ запёкшихся ран
кипкән иреннәрне ялау — обли́зывать запёкшиеся гу́бы
3) перен. сухоща́вый, исхуда́лый, ча́хлый ( о человеке)кипкән йөзле кеше — челове́к с сухоща́вым лицо́м
•••кипкән таракан — презр. суха́я во́бла
-
20 мыж
предик.о́чень мно́го; кишмя́ кише́ть, так и киши́т (киша́т)өйдә мыж таракан — в до́ме полно́ тарака́нов (дом киши́т тарака́нами)
- мыж килү- мыж килеп тору
- мыж итү
- мыж кайнау
- мыж кайнап тору
- 1
- 2
См. также в других словарях:
ТАРАКАН — ? муж. хрущатое насекомое, которое водится в избах; черный таракан, Blatta, двух видов: мягкий, с малыми накрыльниками, и вонючий, жесткий, как жук; бурый, красный таракан, прусак. Морозить тараканов. Тараканы первые жильцы, новосёлы, избу… … Толковый словарь Даля
Таракан американский — Таракан американский … Википедия
Таракан степной — ? Таракан степной Научная классификация Царство: Животные Тип: Членистоногие Класс: Насекомые … Википедия
ТАРАКАН — ТАРАКАН, таракана, муж. (тюрк. taraqan). Прямокрылое всеядное насекомое, приносящее вред в домашнем хозяйстве. Черный таракан (то же, что просто таракан). Рыжий таракан (то же, что прусак). «Между бревнами и по косякам окон не скиталось резвых… … Толковый словарь Ушакова
Таракан чёрный — ? Таракан чёрный Научная классификация Царство … Википедия
Таракан лапландский — ? Таракан лапландский … Википедия
Таракан Бернштейна — ? Таракан Бернштейна … Википедия
таракан — тарасик, таракашка, прусак Словарь русских синонимов. таракан / рыжий: прусак ) Словарь синонимов русского языка. Практический справочник. М.: Русский язык. З. Е. Александрова. 2011 … Словарь синонимов
Таракан черный — ? Таракан чёрный Научная классификация Царство: Животные Тип: Членистоногие Класс: Насекомые … Википедия
таракан в голове — одержимый Словарь русских синонимов. таракан в голове прил., кол во синонимов: 1 • одержимый (29) Словарь синонимов ASIS. В.Н. Тришин … Словарь синонимов
таракан — ТАРАКАН, а, м. 1. Ирон. обращение. Эй, братья тараканы! 2. Хитрый, изворотливый человек. 3. Человек с усами, усач. 4. Друг, приятель. Друг сердечный, таракан запечный Ирон. обращение к приятелю … Словарь русского арго